Posts

Posted on

NDVN – Van NSKK naar Korea

Iedere Korea groep aan een Nederlander is bijzonder. Het aantal militairen dat deelgenomen heeft aan het Nederlandse Detachement Verenigde Naties (NDVN) is relatief klein en over iedere periode vallen bijzonderheden te vermelden. Dit is de groep voor een deelnemer die begin 1953 in Korea aankwam, soldaat Van de Kamp.

Medailles, papierwerk en foto’s van Van de Kamp

Dit zijn de nadagen van de Korea oorlog maar dat betekent niet dat er niets gebeurt. In de eerste helft van 1953 vallen nog 21 dodelijke slachtoffers bij het NDVN en wordt er nog actief patrouille gelopen in de frontgebieden. Daarom wordt door de Amerikanen (waar de Nederlanders onder vallen) de Combat Infantryman Badge verleend aan Van de Kamp voor daadwerkelijke frontdienst.

Voor vertrek en in Korea, de impact lijkt te zien op de foto’s

Sinds het begin van de strijd in Korea heeft Nederland het lastig om voldoende gekwalificeerde mannen te vinden voor dienst in deze nieuwe oorlog. Gaandeweg worden de eisen die voor de eerste groep zeer hoog lagen aangepast en komt een bredere groep mannen in aanmerking om deel te nemen. Ook het verleden van vrijwilligers wordt gaandeweg minder belangrijk in de toelating.

Hoewel het hier om een relatief “standaard” Korea groep gaat wat betreft de medailles is ook hier iets bijzonders aan de hand. Bij nadere bestudering van de gegevens viel de leeftijd van de man op, hij was 29 bij aanmelding en hij werd 30 na 2 maanden in Korea. Dit was ook de grensleeftijd voor vrijwilligers maar in de praktijk zeldzaam, zeker voor een gewone soldaat zonder specifieke militaire ervaring of expertise. Ondanks zijn hogere leeftijd had hij geen ervaring in 1940 bij de Duitse inval (te jong) en hij werd ook niet na de oorlog uitgezonden naar Indië.

De relatief hoge leeftijd en het ontbreken van eerdere (Nederlandse) dienstervaring is aanleiding te gaan kijken of er misschien een verleden is in Duitse dienst om deze late deelname als vrijwilliger te verklaren.

Er zijn namelijk inmiddels meerdere publicaties over Nederlanders met een verleden in Duitse dienst tijdens de tweede wereldoorlog die later alsnog dienst doen in Korea. (Valk & Hoogenboom oa). Waar dit thema vroeger al vaker genoemd werd is er inmiddels ook onderzoek gedaan en zijn er voorzichtige schattingen gemaakt. Valk noemt een aantal van onder de 100 militairen met een Duits dienstverleden voor Korea dus het verschijnsel lijkt relatief zeldzaam.

Dit onderzoeken kan in het Nationaal Archief en dan specifiek in het Centraal Archief voor Bijzondere Rechtspleging (CABR). Na de oorlog was er bijzondere rechtspleging die speciaal gericht was op de grote groep Nederlanders met een collaboratie en/of Duitse dienst verleden. Mensen werden onderzocht en waar van toepassing veroordeeld bij speciale rechtbanken.

Dit CABR archief is sinds enige tijd te raadplegen met enige beperkingen. Online bleek de naam van deze militair in het archief voor te komen op twee plekken wat duidt op een onderzoek en een veroordeling. Bij de daadwerkelijke inzage in de stukken van dit archief bleek dan ook een deel van het antwoord te vinden.

Hij wordt onderzocht en uiteindelijk in 1947 ook gestraft. Zijn eigen verslag is de belangrijkste bron van informatie met daarnaast enkele getuigenverslagen die erg beperkt zijn. Er zijn geen verdere bewijsstukken wat in veel andere dossiers wel het geval is. Een korte samenvatting van het relaas zoals in het archief aangetroffen is volgt hieronder. Dit is gebaseerd op de aantekeningen die ik gemaakt heb (fotograferen is niet toegestaan).

In 1941 wordt Van de Kamp 18 jaar maar kan geen werk vinden in Nederland. In Duitsland is er wel werk en dat wordt vanuit Nederland gefaciliteerd (Arbeitseinsatz) in zowel vrijwillige als onvrijwillige vorm. Van de Kamp kiest hier zelf voor en komt te werken bij een fabriek in Oranienburg waar meer Nederlanders werken. Na een verlof in Nederland meldt hij zich te laat bij zijn werk waardoor hij ontslagen wordt. Daarna volgt er een tijd van diverse omzwervingen in Duitsland en Oostenrijk inclusief de opname in een militair hospitaal (wederom volgens eigen verklaring en zonder bewijsstukken!). Uiteindelijk keert hij terug naar Nederland en wordt hij opgeleid tot vrachtwagenchauffeur (te Deventer, 6 weken opleiding).

Deze opleiding van het Duitste verkeersministerie is voor het opleiden van vrachtwagen chauffeurs voor met name het NSKK. Hij wordt met andere chauffeurs naar Parijs gebracht om van daaruit vrachtwagens naar Polen te vervoeren.

In mei 1944 sluit hij zich aan bij de Franse ondergrondse en blijft werken als chauffeur maar nu van een Franse officier in de rang van kapitein. Dit doet hij tot oktober wanneer hij naar Tilburg vertrekt, zijn geboorteplaats en de woonplaats van zijn ouders, dat dan net bevrijd is.

Embleem van de Franse eenheid die ze aflossen?

Daar gaat hij wederom aan de slag als chauffeur, nu voor de Binnenlandse Strijdkrachten en draagt dan een geallieerd uniform. Dit wordt door diverse getuigen bevestigd in het dossier. De getuigen verklaren dat ze hem in Duitsland in Oranienburg hebben zien werken (niet in uniform) en dat ze hem in Nederland in geallieerd uniform hebben gezien. Over de tussenliggende drie jaren inclusief zijn tijd als chauffeur zijn geen getuigenverklaringen en ook geen andere bewijsmiddelen naast zijn eigen verklaringen.

Wel wordt nog specifiek vastgelegd in het onderzoek dat terug te lezen is in het dossier dat hij geen bloedgroepteken heeft. Dit is een verwijzing naar de bloedgroep tatoeage die veel Waffen SS militairen onder hun oksel hadden.

Hij wordt voorwaardelijk buiten vervolging gesteld voor zijn oorlogsverleden maar met een proeftijd van 3 jaar, ingaande op 8 april 1947, en een ontzegging van 10 jaar in een aantal rechten waaronder het dienen bij de gewapende macht. Een relatief milde straf. Dit is vaker terug te zien bij mannen die geen lid waren van een politieke organisatie (zoals de NSB) maar in het buitenland actief waren voor de Duitse macht.

Infanterist maar ook weer chauffeur in Korea?

Het feit dat hij januari 1953 naar Korea gaat laat zien dat de uitspraak met betrekking tot het 10 jaar niet mogen dienen in de gewapende macht niet nagekomen is. Politiek delinquenten, zoals deze gestraften genoemd werden, bleven onder toezicht staan. Mogelijk werd hem vanuit het toezicht aanbevolen om deel te nemen aan het NDVN. Het was voor hem in ieder geval een kans om zich maatschappelijk te rehabiliteren. Hoe het precies gelopen is valt nu niet meer vast stellen. Van de Kamp overleed in 2017.

Bij de 38e breedtegraad met collega’s.

Het boek “Vechten voor vijand en vaderland” van Gerrit Valk laat zien dat het mogelijk was door de mazen van de keuringen te glippen of om via een verzoekschrift aan de minister van justitie (bijvoorbeeld Jan Montijn) hersteld te worden in het recht om te dienen in de gewapende macht (om naar Korea te gaan). Dit komt al voor in de eerste lichting waar bijvoorbeeld een voormalig SS officier bij het NDVN dient (Jan Folmer). In zijn boek noemt Valk ook dat Duitse dienst bij de latere aanvullingsdetachementen ook formeel geen bezwaar meer was. Toch lijkt het erop dat de aantallen Politiek Delinquenten die daadwerkelijk naar Korea gegaan zijn zowel absoluut als relatief erg klein gebleven zijn.

De “certificate of appreciation” werd alleen uitgereikt bij dienst naar tevredenheid.

Het is een feit dat hij voor zijn Duitse dienst gestraft is met een ontzegging om te dienen in de gewapende macht maar het is ook een feit dat hij dit wel gedaan heeft vanaf januari 1953.

Op basis van de hem toegekende medailles en de Combat Infantryman Badge blijkt dat hij zijn dienst eervol en naar behoren verricht heeft.

Ik heb meerdere Koreagangers onderzocht aan wie de medailles onthouden (niet uitgereikt of ingenomen) werden ivm straffen die zij kregen tijdens de diensttijd.

Dat kan soms gaan om relatief kleine vergrijpen, zeker met moderne ogen, zoals dronkenschap. Maar soms om zwaardere vergrijpen zoals het maanden lang niet terugkomen van het korte verlof in Japan (ongeoorloofd afwezig in oorlogstijd). Vaak is er niet direct te achterhalen waarom militairen gestraft werden.

Dit was bij Van de Kamp dus niet het geval, hij diende zonder bijzonderheden en kreeg zijn medailles als beloning voor zijn diensten.

Lees meer over de medailles en insignes van het NDVN in deze blog.

Bekijk de snapshots van Munnix in Korea.

Lees over de achtergrond van een oorlogsslachtoffer in Korea.

Of de inzet van de marine in Korea.

Bronnen:

CABR, inventarisnummer 94068, dossier 20000

Valk; Vechten voor vijand en vaderland

Hoogenboom; Van Feldgrau naar kaki en olijfgroen

Wervingsfolder NDVN; Mannen van stavast

https://nl.wikipedia.org/wiki/Nationalsozialistisches_Kraftfahrkorps

http://www.alexdekker.nl/

Posted on

Controleur BB Mr. W. J. Gerritsen, Atjeh en Borneo

Binnenlands Bestuur

Het Binnenlands Bestuur (BB) van Nederlands Indië vertegenwoordigt Nederland in de kolonie en heeft daar brede civiele bestuurstaken van algemeen bestuur tot rechtsspraak. Daarnaast is er het Inlandse Bestuur (IB), de regenten, die gekozen worden uit de traditionele adel van de regio’s van sultans tot koningen en prinsen in samenwerking en ondersteunt door het “Nederlandse” Binnenlands Bestuur. Het civiele bestuur is hiërarchisch ingedeeld net als bij  hun militaire tegenhangers het KNIL. BB kent onder andere de rangen Gouverneur, Resident, Assistent – Resident en Controleur te vergelijken met de officiersrangen van het Indische leger, het KNIL. Natuurlijk zijn er ook diverse rangen onder deze “officieren”.

Een controleur heeft een civiele taak die misschien wel te vergelijken is met die van een burgemeester in Nederland maar dan voor veel grotere gebieden en vaak ook met een veel breder takenpakket.

Op de foto hieronder is Gerritsen nog aspirant Controleur, dus nog in opleiding. De locatie is Sigli te Atjeh.

De status van aspirant kreeg hij in 1931 en hij ontving de benoeming tot Controleur in 1933 dus deze foto moet in de tussenliggende tijd zijn gemaakt.

Hij blijft in Atjeh tot 1936 waarna hij wordt overgeplaatst naar de Molukken voor een jaar en daarna een jaar in Borneo. Eind 1938 keert hij weer terug naar Atjeh om zijn carrière daar voort te zetten.

De laatste periode voor de Japanse inval gaat hij naar Java en specifiek naar Buitenzorg waar hij uiteindelijk ook waarnemend assistent-resident wordt.

Zijn periode in de oorlog is in de archieven niet direct terug te vinden, er is geen Japanse interneringskaart voor hem in het Nationaal Archief maar de familie weet dat hij de bezettingsjaren geïnterneerd was in Japanse kampen.

Na de oorlog keert hij terug naar Nederland en blijft hij nog in overheidsdienst. Hij wordt lid van de Enquête Commissie Regeringsbeleid 1940-1945 in Den Haag.

Stamboek BB van Gerritsen uit het Nationaal Archief

Etnografische geschenken, Atjeh

Zoals gebruikelijk in het toenmalige Nederlandsch Indië worden door bestuursambtenaren en de inheemse bestuurders (ook wel zelfbestuurders genoemd) regelmatig geschenken uitgewisseld maar ook tussen militaire en civiele bestuurders is dit het geval. Zeker in Atjeh waar de samenwerking tussen civiel en militair bestuur van oudsher intensief is en waar de omstandigheden (hoeveel onrust heerst er) veelal bepalen of het militaire of het civiele element de overhand heeft.

In de nalatenschap van Gerritsen bevonden zich enkele items die verband houden met zijn functie als controleur in Atjeh en Borneo. Een grote en een kleine sirihdoos, een theedoos en een brievenopener in de vorm van een rentjong, allen van zilver.

Rentjong en sirihdozen

De rentjong is de nationale dolk van de regio Atjeh op Noord-Sumatra. Gebruikt als wapen maar ook als statussymbool. In de periode vanaf eind 19e eeuw wordt het niet meer toegestaan om wapens te dragen door de lokale bevolking dus ook de productie neemt af alhoewel erfstukken nog steeds doorgegeven worden aan de volgende generatie. Tussen civiele en militaire ambtenaren is het gebruikelijk bij het wisselen van standplaats een lokaal cadeau te geven. Voor Atjeh moet dat de rentjong zijn. In dit geval een briefopener in ongemerkt zilver maar van een hoge kwaliteit vakmanschap.

Ter vergelijking een ander exemplaar eveneens uit de jaren ’30 dat geschonken is aan een gewestelijk bestuurder (militair die tijdelijk als civiele bestuurder functioneerde). Het lijkt erop dat beide exemplaren door dezelfde vakman gemaakt zijn. De hypothese is dat deze door militaire bestuurders van Atjeh aan de civiele bestuurders werden gegeven op een moment van afscheid. Mogelijk staat de maat van de rentjong in verband met de hiërarchische rol (meer zilver dus duurder cadeau bij een hogere rang).

Het onderste exemplaar is van Gerritsen. De bovenste is door Kolonel Bongers geschonken aan zijn gewestelijk adjudant.

Sirih, ook wel betelpeper is een plant waarvan de bladeren gekauwd worden in combinatie met de Arecanoot. Dit is een traditioneel Aziatisch gebruik dat op veel plekken terugkomt en ook op Sumatra en in Atjeh gebruikelijk is. De sirih wordt bewaard in speciale doosjes. Er zijn eenvoudige koperen versies maar ook luxe versies in goud en veel ertussen. Wat overeenkomt is de vorm, laag, langwerpig en met 8 hoeken. Deze komen vooral op Sumatra voor en met name in Atjeh maar ook elders in de archipel vind je soortgelijke dozen.

Hier gaat het om een normaal en een klein exemplaar. Deze versies zijn luxe uitgevoerd in zilver, suassa (een legering van koper en goud dat een mooie rosé kleur oplevert. Naast sirih was ook tabak een lokaal traditioneel genotsmiddel. Dit soort dozen wordt meestal omschreven als sirihdoos maar soms ook als tabaksdoos. Een scheiding in de doos komt vaak voor.

Hieronder een foto van Gerritsen (midden) met twee collega’s van het BB in Atjeh.

De heer G.L. Tichelman, de heer Gerritsen en de heer Beets (assistent-resident Gajo- en Alaslanden), foto van het KITLV

Theedoos uit Borneo

In de periode eind 1937 tot eind 1938 is Gerritsen als Controleur in Borneo geplaatst in de omgeving van Pontianak. In die periode krijgt hij van de inheemse bestuurder in zijn regio ook een fraaie theedoos geschonken. De inscriptie op de onderkant van de doos helpt bij het determineren van de oorsprong!

De datum die op de onderkant staat is de geboortedatum van Gerritsen de tekst erboven lijkt te betekenen dat het om een verjaardagscadeau gaat (reddingsdag?). De schenker staat onder de streepjes genoemd Sj. Saleh Koeboe. Gerritsen heeft 2 verjaardagen in de regio maar waarschijnlijk heeft hij deze niet bij aankomst maar bij vertrek gekregen wat het jaar van schenking op 1938 brengt.

Voluit gaat het bij de schenker om Sjarif Saleh die in 1922 benoemd is als zelfbestuurder van Koeboe (nabij Pontianak) en dit blijft tot 1944 wanneer hij door de Japanse bezetter vermoord wordt. Dit lot treft een grotere groep lokale bestuurders in deze regio op verdenking van sabotage van de Japanners.

Het is een fraaie zilveren doos op de bovenkant voorzien van het Nederlandse rijkswapen (mogelijk een aangepaste munt) wat de rol van Gerritsen als vertegenwoordiger van Nederland zou kunnen symboliseren.

Etnografische items met een duidelijke provenance zoals deze zijn relatief zeldzaam buiten de musea collecties daarom is het belangrijk dit soort informatie vast te leggen voor de toekomst!

Posted on

NDVN – Navy, HMS Evertsen, Korea ’50 – 51

Of the close to 5000 Dutch military men who would receive the Cross for Justice around 1360 would account for the Navy participation during the Korean war. The first ship that would participate was the Hr. MS. Evertsen, a torpedo boat hunter with a crew of 220.

It would return to Indonesia on July 3rd 1950 in order to prepare for the participation in the War in Korea and after 3 days it would start the travels. After arrival it would be part of the blockade of teh coast of Korea and it would escort troop transport ship to the safety of the harbour.

It would also be part of the Siege of Wonsan in March 1951 before being relieved from duty in April 1951 by the HMS Van Galen fo the Dutch navy.

This medal group is from a sailor of the HMS Evertsen, the first ship in Korean waters of the Duch Navy with a crew of only 220 this is a rare group.

Medal group as usual for the Navy without the Korean War Medal!

Certificate for the medal participation in the colonial war in Indonesia in which the Evertsen also participated before going to Korea.

Certificate for the Cross for Justice and Freedom, Navy version. Based on the date this only could be for the participants on the HMS Evertsen.

Certificate for the UN Medal for Korea, Navy version which also mentions the ship, HMS Evertsen.

The crew of the HMS Evertsen on the return trip to the Netherlands after 2 years of service in the east. Photo from Wikipedia.

Painting of the Evertsen, photo made in the Maritiem Museum, Rotterdam

Sources: https://marineschepen.nl/dossiers/Evertsen-Korea-oorlog.html

Read about the background of Joop Gorel, Killed in Action 1952.

See some snapshots of Munnix in Korea.

And about the medals and badges of the NDVN .

Or a man with a NSKK background that went to Korea.

Posted on

NDVN – Joop Gorel, KIA Korea 1952

De Nederlandse deelname aan de oorlog in Korea duurde van 1950 tot de wapenstilstand in 1953 en tot 1954 blijven er Nederlanders in Korea. In die periode dienen iets minder dan 4000 militairen bij de landmachteenheid (het Regiment van Heutsz). Van deze groep dienden een kleine 3000 mannen ook daadwerkelijk aan het front. De anderen hebben taken achter de frontlinie. Daarnaast was er ook nog de deelname van de Marine met verschillende schepen. Aan boord van die verschillende schepen dienden ook nog eens 1360 mannen. Van deze groep van meer dan 5000 mensen kwamen er 125 om, waaronder 4 vermisten. Van deze 125 kwamen er 112 om in de strijd (Killed in Action, afgekort als KIA, zoals de Amerikanen met wie ze dienen dat noemen) en de anderen door ongevallen of ziekte.

Foto van Gorel via de website oorlogsdoden Ginkelland

Jacobus Willem (Joop) Gorel was één van de 112 mannen die omkwamen in de strijd. Geboren in 1926 in Noord Deurningen is hij de jongste van vier kinderen, 2 oudere broers en een zus. Tijdens de oorlog werkte hij in een Duitse textielfabriek (arbeidsinzet via de Duitse bezetter). In diezelfde oorlogsperiode zal zijn oudste broer Hendrik in 1943 omkomen aan het Oostfront, vechtend voor de Duitsers. Na de oorlog gaat Joop naar Indië en dient hij bij de Aan en Afvoertroepen (AAT), later meldt hij zicht als vrijwilliger voor dienst in Korea. Eind mei 1952 vertrekt hij met het 10e aanvullingsdetachement (AD) op een Amerikaans schip met de naam USS General Leroy Eltinge (T-AP-154) naar Korea.

De mannen in de eenheid rouleren en de vrijwilligers doen een jaar dienst in Korea. Daarna worden ze afgelost en gaan ze weer naar huis. Een klein groep zal zelfs meerdere keren naar Korea gaan. De troepensterkte loopt uiteen van onder de 700 in het begin tot boven de 1000 eind 1953. Het vinden van vrijwilligers blijkt lastig. Er zijn diverse redenen om te gaan. Niet kunnen wennen in de burgermaatschappij na dienst in Indië of de relatief goede betaling maar daarnaast is het voor velen een kans om beroepsmilitair te worden. Na Indië is er een overschot aan militairen beschikbaar en is er maar een relatief kleine groep nodig als beroepsmilitairen in vredestijd in Nederland. Dienst in Korea lijkt een praktische garantie om beroeps te kunnen worden. Daarnaast blijkt het, onofficieel, ook een mogelijkheid voor Nederlanders die in de oorlog met de Duitsers meegewerkt hebben om zich te rehabiliteren.

Wat de overwegingen van Gorel geweest zijn is niet te achterhalen maar de zekerheid van het militaire bestaan in de moeilijke na oorlogse tijden kan een overweging geweest zijn. Ook over zijn tijd in Korea is geen specifieke informatie maar door de goede beschrijvingen in de diverse bronnen is wel een beeld te schetsen van de locatie en de omstandigheden waarin hij vocht en uiteindelijk omgekomen is. Met name het dagboek van Cor Smith is behulpzaam omdat deze met hetzelfde AD naar Korea gaat en zowel Gorel als Fama kent.

De eerste Nederlanders komen eind 1950 in Korea aan. Het NDVN wordt ondergebracht bij het Amerikaanse 38e Infanterie Regiment dat weer onderdeel is van de 2e Infanterie Divisie, te herkennen aan het stoffen embleem met een indiaan. Daarom ook wel de Indianhead divisie genoemd.

De eerste lichting maakt de meest hevige strijd mee in 1951 waarbij een relatief grote groep Nederlanders sneuvelt als het kampement overlopen wordt door de vijand.  Onder de slachtoffers is de eerste commandant van het NDVN, Luitenant-Kolonel Den Ouden en ook de dominee, Timens. De strijd is in die tijd hevig en de fronten bewegen snel.

Tegen de tijd dat Gorel aankomt op 6 juli 1952 bevindt de oorlog zich in wat de derde fase genoemd wordt. Beide kanten hebben zich ingegraven op relatief vaste posities met voorposten in het niemandsland over een breed front. De Nederlanders opereren in een gebied boven de 38e breedtegraad, dus in het Noordelijke deel van Korea wat op dat moment de Iron Triangle genoemd wordt. Een gebied in de vorm van een driehoek die bestaat uit drie Koreaanse steden. De oorlog bestaan vooral uit intensief patrouilleren met als doel om te voorkomen dat de vijand in beweging komt of om dat in ieder geval vroegtijdig op te merken.

In de periode dat Gorel aankomt met het 10e aanvullings detachement ligt de eenheid in reserve en kan de aanvulling trainen en aansluiten bij de rest voordat ze naar het front gaan eind augustus. Luitenant-Kolonel Schilperoord neemt in diezelfde tijd het commando over van zijn voorganger. De Noord Koreanen en Chinezen met wie ze samenwerken gaan zelf ook over tot intensief patrouilleren wat regelmatig tot confrontaties leidt en ook tot slachtoffers aan beide kanten. Overste Schilperoord voert daarom ook een nieuwe vorm van patrouilleren in die naast de hoofdpatrouille ook een ondersteuningspatrouille kent. De ondersteuning loopt op enige afstand van de hoofdpatrouille mee en bij een confrontatie kan het ondersteunen maar ook voorkomt deze werkwijze dat de hoofdpatrouille gemakkelijk geflankeerd kan worden.

Kaart 21 uit het boek van Schaafsma dat de locatie laat zien in 1952

Chorwon is één van de drie steden van de Iron Triangle en het vak dat de Nederlanders moeten verdedigen in september/oktober 1952 ligt in die omgeving. De Noord Koreanen en Chinezen zijn goed ingegraven in de nabijgelegen heuvels. Het gaat om T-Bone en 200 (zie ook de kaart). De voorposten die de Nederlanders overnemen heten Arsenal, Ernie, Yoke en Uncle. Met name Arsenal ligt op zeer korte afstand van heuvel 200. Het gevaar van aanvallen is constant aanwezig dus zowel overdag als in de nacht worden de voorposten bemand en bewaakt. Er wordt ook vaak patrouille gelopen, in totaal worden er per etmaal wel 6 patrouilles uitgestuurd om te voorkomen dat de Chinezen de voorposten onverwacht kunnen aanvallen.

Een citaat uit het boek van Mus en Smith over een patrouille waar ook Gorel deel van uitmaakt:

Maandag 29 September 1952

“Vanavond naar de S2 geweest. We moeten met 10 man een poging doen, om bij Hill 200 krijgsgevangen te maken! De patrouille staat onder het bevel van Kpl Ruhulessin. Smith blijft op Yoke met een stand-by groep. Bij ons groepje zitten 5 man van het peloton van Lt. Aalders. De BAR is goed nagekeken en ik heb 7 extra magazijnen meegenomen! De radio wordt gedragen door Sld Stenissen. Links van Hill 200 zal kapitein Spier met 10 man ook een aanval doen naar de top van de 200. Onze groep moet vuur uitlokken, zodat zij misschien ongemerkt naar boven kunnen. Wij moeten gedekt het terrein oversteken, maar de maan schijnt hinderlijk helder. Vlak voor de 200 stoten we op een Chinese luisterpost, die zich snel terugtrekt. De artillerie legt een behoorlijk spervuur op de 200 met ook veel fosfor. Het geschreeuw en gekerm van de getroffen Chinezen is bijna niet aan te horen, erg, erg! De Chinezen vallen ons onder luid geschreeuw onmiddellijk frontaal aan. We schieten direct terug met alles wat we hebben.

Doordat wij liggen en zij lopend op ons afkomen, vallen er veel neer door ons automatisch vuur. Maar ook bij ons vliegen de kogels om de oren en niet zo zuinig ook! Een mortiergranaat van ons valt pardoes op een Chinese mitrailleurstelling en met onze BAR schieten wij een zware mitrailleur van hun aan diggelen. Na enige tijd schieten zij niet meer, maar we horen ze dichterbij sluipen. We beginnen hem aardig te knijpen. Om 20.30 uur moeten we ons terugtrekken op Yoke, maar pas rond 21.30uur durven we ons langzaam terug te laten vallen. De Chinezen zitten ons op de nek en door met de wapens om ons heen te slaan kunnen we weg komen. De radio is op de rug van Stenissen aan gort geschoten, dus die hebben wij dan maar achtergelaten. We zaten zo’n 40 meter van hun stelling af maar je kon ze duidelijk horen praten! We waren nu helemaal door hen ingesloten toen we plotseling een hevig geschreeuw hoorden. Twee Chinezen waren per ongeluk op elkaar gestoten. Dit gaf ons kans goed te hergroeperen. De laatste minuten werd er niet meer geschoten op ons! Maar nu komt het mooiste nog! Links van ons zou het groepje van de Lt blijven liggen maar bij het eerste vuur waren ze, zonder ons in te lichten, teruggetrokken! Dus we bleven met 6 man achter en hielden zo een grote bende Chinezen tegen, want zij wisten natuurlijk ook niet hoe groot onze groep was. Die 6 man waren Kpl Ruhulessin, Sld1 Kelders, Sld3 De Ronde, Sld Gorel, Sld G. van Dattum en Sld J. Mus. Wij hoorden de Chinezen om ons heen kruipen, als maar dichterbij! Drie man van ons kropen eerst terug tot aan de bomenrij. Die drie wierpen hun handgranaat ten teken dat wij ook terug konden tot bij hun. Wij moesten daarna nog door de kali heen en kwamen uiteindelijk drijfnat terug op Yoke.

Bij de kali zou de groep die het eerst terug was op ons wachten, maar er was van de groep van de Lt niets te zien en terug op Yoke zagen wij hun pas. De BAR schutter, Sld Moonen, was vermist, gesneuveld of gevangen genomen? De Luit ging toen met 15 andere mannen op zoek naar hem, maar kwam na een halfuur zonder iets gevonden te hebben terug! Ze kregen onderweg zoveel Chinees mortiervuur dat er geen doorkomen aan was. Onze groep is daarna terug naar Uncle gelopen, waar aan de voet een paar jeeps stonden, om ons naar onze positie terug te brengen. Na een paar blikjes noodrantsoen als dank en een snelle debriefing tot slot konden we ons te ruste begeven, nog steeds verwonderd dat wij er zonder kleerscheuren vanaf gekomen waren. Maar ons respect voor de Chinezen was toegenomen.

Een goed voorbeeld van hoe hevig een patrouille kon zijn. De genoemde soldaat Moonen zal ook de dagen erna niet terug gevonden worden en heeft ook nu nog de status van vermist.

Hieronder een uitsnede van de kaart die boven getoond is waar ook alle relevante lokaties die in het verslag hierboven genoemd worden te zien zijn.

Detail uit de kaart hierboven waar Heuvel 200 en daarboven T-Bone te zien zijn, waar de Chinezen en Noord Koreanen ingegraven liggen en daaronder de 4 voorposten die door de Nederlanders bezet gehouden worden, Arsenal, Yoke, Erie en Uncle.

Uit het boek van Francoise Appels komt het volgende citaat.

“Patrouille donderdag 23 oktober. 00.15 Een achttien man sterke gevechtspatrouille van de B-Cie ondersteunt door een groep van de A-Cie gaat vanuit voorpost Yoke op weg naar T-Bone en Heuvel 200. Plotseling stuiten ze op een Chinese eenheid van twee pelotons (80 man) waarbij Sld. Joop Gorel en Sld1 Freek Fama sneuvelen. Door de Chinese overmacht ontstaat er bij de eenheid paniek en de patrouille valt uiteen. Vanuit hogere posities vuren de Chinezen met .50 mitrailleurs op de Nederlanders. De tank van de vlammenwerper wordt geraakt en ontploft, maar de radio blijft werken waardoor er vanuit Yoke vrij snel goed gericht 60mm mortiervuur kan worden gegeven. Dit stopt de vijand waardoor de Nederlandse verliezen niet groter worden.”

De drager van de vlammenwerper raakt gewond en ook twee Zuid Koreaanse (ROK) militairen raken gewond bij deze patrouille. Een dag later gaat de eenheid in reserve voor een maand dus terug naar een relatief rustige en veilige plek achter het front voor ze weer ingezet worden.

Smith vertelt het als volgt in zijn dagboek:

“Vanavond hevig vuurcontact bij de brug over de kali met Chinzen en dit keer ook Noord-Koreanen. Vrij snel ging een witte cluster omhoog, ten teken dat er gewonden waren. Tegen de morgen werd het vuren nog heviger! Wij waren met zijn allen m.u.v. de automatische wapenopstellingen, beneden om doden en gewonden op te pikken. Met vier man moesten we “het paard”, een ROK soldaat, afvoeren met een buikschot. Hij had die bijnaam gekregen omdat hij zo’n enorme hoeveelheid eten tot zich nam. Toen we met onze last terug liepen over de SKYLINE werden we door een zware mitrailleur van de Noord Koreanen beschoten. We moesten zo wel lopen, i.v.m. de mijnenvelden. Het was dekking zoeken plat tegen de grond. Nou dat werd een gesjouw om de slachtoffers, zonder al te veel pijn, weg te krijgen. Onze .30 mitrailleur opende het vuur en bracht de vijandelijke mitrailleur tot zwijgen! Even daarna kregen we een zooitje mortiervuur op ons dak. Vanaf Uncle bracht een 81mm mortier ook deze tot zwijgen, hoera! Sld Gorel is gesneuveld en Sld Fama is zwaar gewond. Hij is later overleden. De pater en de dominee waren ook aanwezig op de stelling Sgt, Anspag heeft veel geluk: hij bediende de vlammenwerper en net toen hij hem wilde gebruiken kreeg hij een riedel van een burpgun door de zuurstoffles, met als gevolg dat hij wel 5x achteroversloeg, maar verder niets mankeerde.”

Beide korte stukjes over de zelfde gebeurtenis geven een ieder een eigen beleving van deze momenten. De begrafenis of andere zaken rondom Gorel en Fama worden verder niet genoemd in het dagboek.

Freek Fama en Joop Gorel worden begraven op het ereveld Tanggok in Busan. Ze zijn slachtoffers 93 en 94 van de 121. Fama werd slechts 21 jaar en Gorel 25.

Freek Fama, foto via de oorlogsgravenstichting

De twee oorkondes van Gorel zijn op karton geplakt en lijken in een lijst gezeten te hebben met de medailles erop. Gorel zelf was ongetrouwd en had geen nazaten. Waarschijnlijk hebben zijn ouders de oorkondes en medailles aangeboden gekregen.

De namen van de oorlogsslachtoffers komen op verschillende plekken terug opdat zij niet vergeten worden.

Graf op het ereveld in Busan.

De namen van Fama en Gorel op het monument voor de Nederlandse slachtoffers van vredesoperaties (Roermond).

Het nieuws van de twee gesneuvelden verschijnt in alle kranten in 1952. Abusievelijk wordt vermeld dat Gorel getrouwd is. In een enkele krant volgt nog een correctie op dat bericht.

Beide artikelen via Delpher online gevonden.

Een overlijdensadvertentie van de familie is niet terug te vinden, voor zijn broer die in 1943 overleed is die wel terug te vinden. De vader van Gorel is vanwege zijn NSB lidmaatschap en het aangeven van 2 mensen bij de SD na de oorlog veroordeeld tot 5 jaar internering en 10 jaar ontzegging van rechten, mogelijk is hij nog niet vrij als ook zijn tweede zoon komt te overlijden in de strijd in een ver land.

Lees meer over de medailles en insignes van het NDVN in deze blog.

Bekijk de snapshots van Munnix in Korea.

Lees over een de achtergrond van een NSKK man die naar Korea ging.

Of de inzet van de marine in Korea.

Ter nagedachtenis aan alle slachtoffers van het NDVN in Korea.

Bronnen:

https://oorlogsdodendinkelland.nl/slachtoffers/oude-gemeente-denekamp/gorel-jacobus-w/

https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/41973/frederik-willem-fama

M.D. Schaafsma – Het Nederlands Detachement Verenigde Naties in Korea 1950-1954

Francoise Appels – NDVN gedenkboek

Delpher – kranten artikelen

NIMH – The Korean War, versie 2009

Jan Mus en Cor Smith – Dagboek van een veteraan. Korea 1952-1953

Posted on

KNIL – Lombok 1894 gallantry group – lost history…

During the Dutch colonial period of Indonesia, or the Dutch East Indies as they were called then, there were several wars, interventions and military campaigns by the colonial army (KNIL). Mostly to keep local uprisings against the Dutch rule under control or to bring new areas under Dutch Government.

Colonial Campaign Medals

From a military perspective the medals are the tell tale of the history of the colonial wars. In three occasions a specific medal was struck for the participants of the colonial army. The first one was the Java medal of 1830, the second the Atjeh medal of 1874 and the last the Lombok medal of 1894. For all other campaigns or “excursions” the Dutch campaign medal (Ereteken voor Belangrijke Krijgsbedrijven) was instituted in 1869, adding a clasp with the relevant location and period. A total of 33 clasps would be issued, with the first being retrospective and going back to 1846 and the last one was added in 1942.

Java medal, officer group with Atjeh medal and campaign medal, group with campaign and Lombok medal

Officer with the campaign medal with one clasp and the Atjeh medal, soldier with the Lombok medal

Gallantry medal(s)

For gallantry there was only one order existed, the Military Order of William, instituted in 1815. Although 4 classes existed the higher grades are quite rare (389 of the third class and the second and first class are even rarer). Thus the fourth grade, with a total number of of 5681 awards between 1815 and today, was more or less the only gallantry medal in use until the second world war when the gallantry system underwent a major change. Next to the order there was also the mention in despatches (Eervolle Vermelding) which was neither a medal or order and had to physical form. This would only change in 1877 when a visible token was instituted, a crown to be worn on the campaign medal. Until the Eervolle Vermelding became obsolete in 1944 a total of 4598 would be awarded.

Full size campaign medal with a private purchase (luxury version) of the crown and a mid size version with an unofficial integrated crown, also private purchase.

Lombok 1894

Now back to Lombok in 1894. Lombok was a relatively small and unimportant island between Java and Bali which, at that moment was ruled by a court of Balinese descent. The local population of Sasaks had been opressed by the rulers from Bali for a longer time resulting in rebellions and even a local war from 1891 up to 1894. A request for intervention to the Dutch colinial governement was acted upon in 1894. The decission for action was probably more guided by commercial than humanitarian interests but action nontheless. A colonial army landed on Lombok and started negotiating with the royal family. The negotiations seemed to be succesful but got stalled and the Dutch colonial army was unexpetedly attacked. This was poplularly named “the treason of Lombok” by the Dutch. Reason enough for the colonial army to regroup and raise a greater number of men and take over the island without negotiating but with bloodshed.

From the Dutch colonial perspective this campaign was important enough to warrant a specific medal and not only a clasp for the campaign medal. What probably also helped in that decission was that the campaign also brought a large amount of looted gold and silver in Dutch hands and therefore a big success, despite the initial failure.

The Lombok medal was made of a bronze alloy consisting for fifty percent of material from captured canons. A total of 8800 were made. For gallantry a total of 107 Military Orders of William of the 4th class would be awarded for the campaign of which one example is the reason for this blog.

Gallantry grouping

From a research perspective Dutch medals are difficult as they are not named in any way. So just the orders and medals of which a group consists are the only way to research a background if there is no clear provenance. In many cases an original group as worn can still not be attributed to a single persons as often, even with the gallantry medals, several options remain open as is the case here.

This grouping was sold at a small auction house, not disclosing info regarding the seller and not open to forward a message either. Although there are additional items there is no name attached to any of these (yet at least). There is a lot of circumstantial info in the group though. Roman Catholic background, the person or more likely a son (due to the dates on the medals) was a prize winning baker. So a person that returned to the Netherlands, was married and probably had a son. It is impossible to tell if there are medals missing from the group. This could be the entire group which would narrow down the options considerably but that is not certain. It is possible to reduce the total amount to approximately a dozen or so but beyond that further research has not yet shed any light on the original awardee. I hope more research will bring forward a fitting attribution!

As is often with colonial groups the history of the actual event for which the gallantry medal was awarded is lost for now but it remains an excellent and relatively rare gallantry group for the Lombok war nevertheless!

The Military Order of William is well worn and has period repairs that add to the overall charm.

If a reader has additional info about this group please let me know!

Source: De Lombok-expeditie van 1894 van MWO tot Herinneringspenning -J.R. Neut 2010

Posted on

Carnegie Heldenfonds horloge Rotman

Het doel van het Carnegie Heldenfonds is het om “Menslievend, moedig gedrag stimuleren en waarderen” Vaak krijgt dit de vorm van een medaille die uitgereikt wordt aan burgers die dat menslievende en moedige gedrag laten zien. Daarnaast was er lange tijd de optie, met name voor jongeren om een andere vorm van waardering te krijgen. Vaak was dat, zoals ook in dit geval een horloge met passende inscriptie.

Het horloge waar het hier om gaat werd in 1941 uitgereikt aan R.AJ. Rotman te Deventer voor het redden van een drenkeling uit de IJssel die door deze stad stroomt. Het horloge is eerder gepubliceerd in het boek “Redders Beloond” van Hans van der Neut. Dat boek vormt ook de achtergrond van deze 2 foto’s van het horloge:

De moedige daad werd ook in de krant beschreven wat ik via Delpher kon achterhalen:

De heer Rotman is in 2014 overleden en heeft voor het bedrijf ICI / Huntsman in Rotterdam gewerkt kon ik via het bedrijfsblad Spreekbuis achterhalen. Verdere informatie over Rotman of over de geredde schippersjongen heb ik niet kunnen vinden. Mocht iemand meer informatie hebben hoor ik dat uiteraard graag!

Posted on

Bronzen Kruis 1940, 16e Regiment Infanterie (16 RI) te Asschat, omgeving Amersfoort

Met dank aan Erik Hovinga.

Een aangepaste versie van dit artikel is ook gepubliceerd in Decorare 50 in 2023.

In 1940 voor het begin van de oorlog was Amersfoort in meerdere opzichten een belangrijke militaire stad. Het was de grootste garnizoensstad van Nederland en het nam een centrale plek in op de Grebbelinie.

Die Grebbelinie heeft een historische achtergrond die terug gaat tot de 18e eeuw en zelfs nog vroeger. Het concept was dat delen van Nederland onder water gezet konden worden in tijden van oorlog zodat de vijand, komende uit het oosten, beperkt werd in de mogelijkheden om naar het westen door te dringen.

Grebbelinie, afbeelding van Wikipedia

In de aanloop naar de tweede wereldoorlog werd de linie weer in gebruik genomen en werd het zelfs tot hoofd verdedigingslinie gepromoveerd. Grote stukken werden onder water gezet, ook rondom Amersfoort, maar het gedeelte tussen Asschat (nu Leusden) en Stoutenburg bleven gedeeltelijk droog dus de verwachting was dat bij een Duitse aanval om deze gebieden gevochten zou worden – wat ook werkelijkheid werd.

Briefkaart collectie NMM

Het 16e regiment infanterie (16RI) was één van de eenheden die in Amersfoort gelegerd was in een kazerne die ook heden ten dage nog bestaat (als reguliere woningen in gebruik). Zij hadden de opdracht om dit middenvak van de Grebbelinie, van Amersfoort tot Zeist, te verdedigen.

Militairen van het 16e RI onderweg naar stellingen (foto NIMH)

De gemobiliseerden van het 16e regiment infanterie hadden in de periode voor mei 1940 al maanden gewerkt aan het klaarmaken van de stellingen en het voorbereiden van de verdediging rondom Amersfoort. Nadruk was gelegd op het vlak tussen Stoutenburg en Asschat dat niet onder water stond.

Uit de Militaire Spectator oktober 1940

De Duitse aanval begon op 10 mei, de dag ervoren was er nog geoefend door 16 RI en waren er diverse hoogwaardigheidsbekleders op bezoek geweest. Er wordt al snel gewaarschuwd voor parachutisten en de hele dag komen vliegtuigen over.

Op 11 mei verhevigt de strijd voor de vooruitgeschoven posten van 16 RI wanneer de eerste Duitsers waargenomen worden en het schieten over en weer in volle hevigheid begint. De burgerbevolking van Leusden is dan al geëvacueerd en ook Amersfoort zal volledig geëvacueerd worden.

Luitenant Vreeken die met een patrouille op onderzoek gaat naar mogelijke spionnen wordt bij terugkomst doodgeschoten. Hij ligt begraven in Leusden en zijn graf is ook de basis voor het monument voor het 16e regiment waar alle gevallenen van deze eenheid herdacht worden.

Op 12 mei wordt er veel geschoten op de Zandbrinker molen bij Asschat. Hier staat namelijk vijandelijk geschut opgesteld en de molen zelf is bezet door Duitsers die deze ook als uitkijkpost kunnen gebruiken. De Nederlands artillerie probeert de molen te vernietigen maar slaagt daar niet in.

De Zandbrinker molen. Foto onderdeel van de Duursma groep

De ochtend van 13 mei volgt een herhaling en de actie:

Uit de Militaire Spectator oktober 1940

De hierboven genoemde Vaandrig Waardenburg zou na de oorlog (postuum) een Bronzen Leeuw verleend krijgen voor deze actie. Hij overleed in 1944 in Engeland.

Om de molen onbruikbaar te maken voor de Duitser word een groep vrijwilligers gevraagd. Het wordt een patrouille van vijf man die bestaat uit: Piet Andriessen, Foppe Duursma, Henk van Elst, Gerrit Burgwal en Willem Joole. De patrouille sluit vanuit de vooruitgeschoven post door het veld naar de molen.

Tekening door Sergeant Vink (bron: http://asschatterkade.blogspot.com)

Andriessen leidt de patrouille en Duursma en Van Elst gaan de molen binnen om van binnenuit brand te stichten. Zij lopen dus het meeste gevaar op ontdekking tijdens de actie. De actie slaagt en de molen gaat in rook op!

De Zandbrinker molen staat in brand. Foto uit de Duursma groep
Achterkant foto uit de Duursma groep
En het eindresultaat van de geslaagde actie. Foto uit de Duursma groep.

Diezelfde 13e mei komt in de avond nog het bericht dat het regiment zich terug moet trekken van de Grebbelinie naar de Vesting Holland. Later die avond beginnen ze de terugtocht en de volgende dag zal de capitulatie volgen.

De oorlog is voorbij voor het 16e regiment infanterie op 14 mei rond 16.30u.

Na de oorlog, in 1948 worden 3 mannen van de patrouille beloond voor de door hun betoonde dapperheid. Het gaat om Andriessen als leider van de patrouille en Duursma en Van Elst die het meest gevaarlijke deel voor hun rekening genomen hebben. Alle drie wordt een Bronzen Kruis verleend voor de actie, met dezelfde tekst. Na de Militaire Willemsorde en de Bronzen Leeuw is het Bronzen Kruis de hoogste dapperheidsonderscheiding van Nederland.

De complete groep van Duursma, 3 foto’s, certificaat voor het Bronzen Kruis en medailles

In de jaren ’80 verschijnt er nog een krantenartikel over de verdediging van Asschat en de mannen die daarbij betrokken waren. Dat knipsel is het laatste deel van deze groep van Duursma.

De molen wordt niet herbouwd maar de toenmalige molenaar Wolswinkel start wel een diervoederfabriek op dezelfde locatie waarvan de eerste steen in 1941 gelegd werd.

Zijn kleinzoon is de huidige eigenaar van dit bedrijf en de bijbehorende winkel, met als naam de Zandbrinker molen. Recent is de fabriek voorzien van een kunstwerk in de vorm van het silhouet van de oorspronkelijke molen. Daarmee is de cirkel weer rond!

Bordje op het rechterdeel van het gebouw dat in 1941 herbouwd werd op de plek van de molen.
Bord dat nabij de oude molen langs het fietspad geplaatst is.

Met dank aan wijlen Erik Hovinga.

Posted on

Bronzen kruis – Chauffeur van Wilhelmina, verzet en Engelandvaarder: G. Bruijne

Het Bronzen Kruis is de op 2 na hoogte onderscheiding voor dapperheid in het Nederlandse decoratiestelsel. Gedurende de tweede wereldoorlog werd het aan de meeste Engelandvaarders toegekend als een waardering voor de grote risico’s die zij liepen om aan de Duitse bezetter te ontsnappen en zich in Engeland bij de Nederlandse troepen in ballingschap aan te sluiten.

Gerard Bruijne (soms Bruyne) geboren in 1918 was een van deze Engelandvaarders die mei 1943 op de Djemma met een grote groep Nederlanders en ook een Engelse piloot de tocht naar Engeland maken. De tocht slaagt en Bruijne meldt zich uiteindelijk bij de RAF wat zijn persoonlijke wens ook was. In juni 1943 wordt hem het Bronzen Kruis toegekend.

In het boek Oranjehaven is terug te vinden dat Bruijne voor de oorlog chauffeur van Koning Wilhelmina geweest is. In deze groep zitten twee spelden met de Nederlandse kroon. Volgens Koningshuis verzamelaar Van Grinsven gaat het waarschijnlijk om spelden die onderdeel maakten van het uniform van onder andere de koetsiers van het Koninklijke Huis. Deze droegen een witte kraag (plastron) die met een speld met kroon bij elkaar gehouden werd. Mogelijk dat Bruijne dit als chauffeur ook gedragen heeft op zijn uniform/kostuum bijvoorbeeld als reversspeld.

Als onderdeel van de medische zorg bij de RAF krijgen de militairen ook vaccinaties. Helaas blijkt Bruijne een negatieve reactie op een vaccinatie te hebben die zo hevig is dat deze uiteindelijk zijn dood tot gevolg zal hebben op 19 september 1943. Hij ligt begraven in Scarborough waar hij zijn RAF opleiding kreeg. Na de oorlog ontving zijn familie de oorkonde die voor alle gevallenen verleend werd.

Foto’s van de monumenten via: https://aircrewremembered.com/1943-09-19-loss-of-gerard-bruijne.html

Verder zou er voor hem nog een postuum verzetsherdenkingskruis aangevraagd worden, vermoedelijk door zijn moeder Quirina.

In het boek Oranjehaven staat een kort verhaal over Anton Schrader die zich liet rijden in de auto van Wilhelmina met Bruijne als de chauffeur. Het wagenpark van het koningshuis was ondergebracht bij de Centrale Keuken in Rijswijk en stond ten dienste van de voedselvoorziening tijdens de bezetting. De Centrale Keuken was een mooie dekmantel voor de illegaliteit die hen ook in de gelegenheid stelde door Nederland te rijden met de auto’s van het koningshuis. Als chauffeur was hij direct betrokken bij het verzet en het transport van (militaire) vluchtelingen – activiteiten waarvoor de Duitsers de doodstraf gaven.

In het boek wordt een voorval beschreven waar Bruijne de chauffeur was. Ze haalden een gestrande Nieuw Zeelandse radiotelegrafist op in Utrecht maar werden op de terugweg gestopt door de “Grüne Polizei” die vervoer zocht voor een gestrande Duitse Generaal. Deze werd meegenomen naar Den Haag en afgezet en de Nieuw Zeelander kon ook zonder problemen meegenomen worden – die had de hele weg geslapen en het voorval waarschijnlijk niet eens bewust meegemaakt…

Een emotioneel punt is de foto van Bruijne die niet meer bekend was, bij de Oorlogsgravenstichting niet en ook bij het Engelandvaardersmuseum niet dus dit blog kan daar gelukkig een bijdrage aan leveren en dit oorlogsslachtoffer weer een gezicht geven.

Dit is 1 van de 2 foto’s die bij de groep zaten, de andere is digitaal ter beschikking gesteld aan de oorlogsgravenstichting en het Engelandvaarders museum.

Met dank aan wijlen Erik Hovinga.

Bronnen:

Oranjehaven, Paul van Beckum, 1992

https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/22580/gerardus-bruijne

http://www.rafcommands.com/database/wardead/details.php?qnum=59339

https://aircrewremembered.com/1943-09-19-loss-of-gerard-bruijne.html

Posted on

Atjeh – Shields: Peurise Awe & Teumaga

Part of the standard equipment for an Aceh warrior was the shield. Two basic types existed the Peurise Awe and the Peurise Teumaga.

The Peurise Awe was a round shield made of rattan and decorated with brass stars. The number of stars on the rattan shield are most often either 5 or 7.

Peurise awe with 7 stars

J. Klein Nagelvoort, Researcher and Author of the book “Toean Stammeshaus” gives some insight with his research on Aceh weapons. According to Stammeshaus the 7 stars are meant for military leaders or in the Aceh language Panglima’s and the version with 5 stars for regular warriors. If this is true is unkown but the 7 star version seems at least as frequent as the 5 star versions.

In place of the stars it could also be adorned with round pieces of brass with a starlike form within the circle and only a regular star in the middle.

Photo from internet – collection of the Dutch Military Academy – note the shield with round pieces of copper.
Shield of the same style as in the picture above.

Many small variations existed like pointed stars for example.

Aceh warrior with Blunderbuss and shield (peurisse awe) with pointed stars. Photo from internet.
Detail of the photo above.

Shield with points like in the period photo above.

And another variation where the stars have only 5 points in place of 6 like in most cases!

For use in war the shields were often covered inside and outside with either dark cloth or red cloth. Many nails were then added to keep the cloth in place.

Photo from internet/Facebook – it seems to be a group of noblemen from Aceh based on the attire.

Shield covered in dark cloth and with many “nails” as discussed above.

The Peurise Teumaga is a brass shield also adorned with either stars or more often round pieces of brass. These shields are very plain and simple but effective. They generally have a rim that is pointed outwards. The enitre shield is made of hammered massive brass and will have concentric circles engraved.

Front and back of a Peurise Teumaga with the original cushion and handles.

Again J. Klein Nagelvoort, Researcher and Author of the book “Toean Stammeshaus” mentions that according to Stammeshaus and his research the brass shields were only used only by the direct followers of the Sultan of Aceh. These are always small in size, around 30cm and relatively rare!

This would mean the brass shield are relatively old, so from the 19th century, practically from before 1874 where the rattan versions were still in use in the early 20th century.

Photo from the Toean Stammeshaus exhibition and book by J. Klein Nagelvoort. Photo found on: https://www.stoopmanvos.nl/portfolio-item/toean-stammeshaus/

Heavy brass shield, Peurise Teumaga, of the same type as top left in the Stammeshaus picture.

Peurise Teumaga, compare with the top right shield in the large photo above which is very similar.

Heavy brass shield, Peurise Teumaga, of the same type as top middle in the Stammeshaus picture.

An excerpt from the writings of Stammeshaus describing two shields.

The often seen cast brass shields or other types with many decorations are not Aceh shields as they are often described as. These come from the more Southern parts of Sumatra (Minang Kabau) and are not meant for war at all, they can be considered tourist pieces from the first half of the 20th century! These are also often called dancing shields for performances. As the are cast they break quite easily and many examples have parts broken off. You will never see a picture a Aceh warriors with this type of shield!

Minang Kabau, cast brass shield. This type of shield is not from Aceh and not meant for actual fighting. These are basically tourist pieces. Picture from internet.

Another variation are wooden shields. Although wooden shields did exist most examples seen today are tourist pieces and totally unfit for actual use in combat. I have not an original example in my collection.

There are many more variations and also sizes can be very different. Kreemer writes that shields in the Gajo area are generally larger e.g. ( J. Kreemer, Atjéh, 1922).

See also my other blogs regarding Aceh peudeung, status rencong and sirihcloth.

Posted on

Oorlog, Verzet en strijd in Indië – Jan Rietveldt

Nederland heeft met de tweede wereldoorlog en de dekolonisatie die daarna volgde in Indië/Indonesië een periode gekend van 10 jaar aan ontberingen en strijd. Jan Rietveldt heeft die periode meegemaakt en daarin ook steeds een actieve rol gehad. Zijn medailles en bijbehorende papierwerk maar ook emblemen en een vals persoonsbewijs zijn via zijn familie in handen gekomen van Erik Hovinga en mocht ik in 2023 van hem aan mijn verzameling toevoegen.

Voor de oorlog was Rietveldt tijdens zijn dienstplicht opgeleid als onderofficier en hij werd in 1933 wachtmeester bij het 4e Regiment veldartillerie dat zich in Ede bevond. In 1939 werd hij gemobiliseerd en streed mee in de meidagen van 1940. Hiervoor ontving hij na de oorlog het Oorlogsherinneringskruis kreeg met gesp Nederland Mei 1940.

Dan begint de bezetting en ook hierin zal Rietveldt een actieve rol spelen. Bij de verzetsgroep Geheime Dienst Nederland, ook wel bekend als de Groep Herman. September 1944 kort na het begin van de Operatie Market Garden gaat hij over naar het verzet in Ede, naar de groep van “Bill” (Derk Wildeboer) die onderdeel zijn van de net opgerichte Binnenlandse Strijdkrachten (BS) waarin al het verzet verenigd wordt op last van de Koningin. Rietveldt wordt plaatsvervangend commandant van de groep Ede (Binnenlands Gewest 6 – Veluwe) onder de schuilnaam “Lex”.

September 1944 is de maand dat operatie Market Garden plaats zou vinden. Dit was een grote Airborne actie die bedoeld was om de brug van Arnhem over de Rijn te veroveren en zo de doorgang van de geallieerde troepen over de bruggen mogelijk te maken. Hierover is genoeg geschreven dus dat zal ik hier niet herhalen. Ede was één van plekken waar een grote groep parachutisten gedropt werd. Na het mislukken van de actie bleven er veel parachutisten achter in de omgeving die dus nog steeds in Duitse handen was. Velen werden door het verzet verstopt en uiteindelijk werden twee pogingen gedaan om die troepen naar bevrijd gebied te brengen. Die twee acties staan bekend als Operation Pegasus (naar het gevleugelde paard dat het embleem was van de Engelse Airborne troepen). Er waren twee volgtijdelijke acties dus Pegasus I en II. De acties werden georganiseerd door de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) van Ede waar Rietveldt dus inmiddels (een?) plaatsvervangend commandant was en dus een rol in beide acties zou hebben als belangrijk staflid van de lokale BS!

Pegasus I wordt algemeen als een groot succes beschouwd waarbij rond de 138 mensen teruggebracht zijn naar bevrijd gebied. Vooral parachutisten maar ook bemanningen van vliegtuigen en verzetsmensen zoals Douw vd Krap die na de oorlog de Militaire Willemsorde verleend krijgt. In het citaat van zijn Willemsorde wordt ook vermelding gemaakt van de oversteek over de Rijn.

Bij de BS in Ede is Derk Wildeboer (alias Bill – Big Bill) de commandant die na de oorlog voor zijn verzetsdaden een Bronzen Leeuw verleend krijgt met name voor zijn rol in de Pegasus I actie. De groep mensen die bij het verzet in Ede en specifiek de Pegasus acties betrokken is was natuurlijk veel groter maar slechts enkelen worden met een onderscheiding beloond. Twee leden van het verzet uit Ede /de BS, Peelen en De Nooij, wordt een Kruis van Verdienste verleend voor het gevaarlijke werk dat zij verrichten gedurende Pegasus I. De belangrijkste onderscheiding is echter voor een Engelse Airborne officier, Dobie, aan wie na de oorlog een Militaire Willemsorde verleend wordt als de “architect” van Pegasus I.

Na het succes van de eerste actie wordt Pegasus II gepland om de resterende achtergebleven parachutisten en anderen in tweede instantie ook naar bevrijd gebied te brengen. Deze actie draaide op een mislukking uit mede doordat de actie overgenomen wordt door de militairen die adviezen van het verzet naast zich neerleggen tijdens de uitvoering van de vluchtpoging. Uiteindelijk bereikt maar een handvol mensen de veiligheid bij deze tweede actie.

Abraham du Bois had een belangrijke rol in de tweede actie. Hij was voor de tweede keer geparachuteerd in Nederland. Eerst als onderdeel van een Jedburgh team ten behoeve van Market Garden en de tweede keer met als specifieke opdracht om achtergebleven para’s door de linies te krijgen. Hij had een belangrijke rol in de voorbereidingen van Pegasus II maar moest uiteindelijk het commando overdragen aan een Britse majoor waardoor de invloed van het Nederlandse (Ede) verzet bij de uitvoering helaas beperkt was. Du Bois werd later opgepakt en gefusilleerd, hij kreeg postuum een Bronzen Leeuw verleend.

Verder had Rietveldt nog een belangrijke rol in de mislukte wapendropping bij Lunteren (Keuenklep). Daarbij worden uiteindelijk 17 verzetsmensen opgepakt die allen de dood vonden. Een tiental verzetshelden wordt in mijn woonplaats Amersfoort gefusilleerd aan de Appelweg waar nog steeds een monument staat ter nagedachtenis aan hen. De kogelgaten zijn nog zichtbaar in de muur. Dit is een vergeldingsactie omdat enkele dagen eerder een foute politieman door het verzet is doodgeschoten in Amersfoort. Er is geen link tussen de verzetsleden die betrokken zijn bij de aanslag en de verzetsleden van de wapendropping. Alle mannen die opgepakt zijn met betrekking tot de wapendropping zijn echter voor hun transport naar Amersfoort al ter dood veroordeeld. Voor de vergeldingsactie zijn ter dood veroordeelden uit Kamp Amersfoort gebruikt, in dit geval dus zonder betrokkenheid tot de aanslag op de politieman.

Foto van Wikipedia

Voor zijn dienst in de Binnenlandse Strijdkrachten krijgt hij de herinneringsspeld BS en in 1981 zal hij het in 1980 ingevoerde Verzetsherdenkingskruis ontvangen. Zoals voor de meeste verzetsmensen blijft het bij deze decoraties voor hun levensgevaarlijke inzet tijdens de oorlog.

Bij de papieren zit ook een Persoonsbewijs dat hij vermoedelijk droeg bij zijn verzetswerk. Het is natuurlijk een vervalst PB. Het persoonsbewijs zelf lijkt origineel (er zijn ook door het verzet valse versies gedrukt) maar het lijkt hier te gaan om een gestolen blanco versie. De naam is namelijk niet te traceren in Brunssum waar deze geboren zou zijn. Verder is de persoon niet ingeschreven op het adres dat in het PB staat en uiteraard is de foto wel van Rietveldt maar de naam is een andere. (met dank aan de input via de Facebook groep Persoonsbewijzen.nl)

De groep leden van de Binnenlandse Strijdkrachten die na de oorlog door wil vechten is groot. Het eerste idee is dat er een bataljon is dat dienst zal doen in Duitsland als wachtbataljon maar de plannen veranderen al snel naar de bevrijding van Indië dat op dat moment nog bezet is door Japan. Binnenlandse Strijdkrachten gewest 6, Veluwe, wordt het Oorlogsvrijwilligers (OVW) Regiment 1-8 van de infanterie met als bijnaam het Veluwe bataljon met een passende haan als symbool op hun eenheidsembleem dus ook wel met de bijnaam “de Haantjes”. Het bataljon was één van de batlajons binnen de U-Brigade.

Het embleem van het Veluwe Bataljon en dat van de U brigade uit de nalatenschap van Rietveldt.

Rietveldt wordt aangesteld als een compagniescommandant bij deze eenheid en wordt tijdelijk benoemd in de rang van eerste luitenant in juni 1945.

Rietveldt als eerste luitenant, compagniescommandant bij de BS het Veluwe Bataljon, 1-8 RI

Als duidelijk wordt dat de eenheid doorgaat naar Indië krijgt hij in September de tijdelijke rang van Kapitein en in 1947 zelfs de rang van Majoor. Hij is de commandant van de 5e compagnie. In Indië wordt deze compagnie na verloop van tijd opgedeeld om de andere compagnieën te versterken. Het restant van de mannen en de officieren gaan over naar de 2e compagnie waarvan hij de commandant zal zijn voor het verdere bestaan van de eenheid in Indië. In het boek van Gerben Visser over de Haantjes wordt Rietveldt bijgenaamd “de grote haan”.

Op deze website is een kort overzicht te zien van de geschiedenis van de eenheid in Indië. Na het vertrek uit Nederland blijkt dat ze in eerste instantie van de Engelsen geen toestemming krijgen om naar Java te reizen waardoor ze een tussenstop van enkele maanden op Malakka maken. Tijd die ze gebruiken om te wennen aan het klimaat en de eenheid te trainen. In maart 1946 komen ze aan op Java maar vlak voor het einde van dat jaar gaan ze over naar Sumatra waar ze ook de 1e politionele actie meemaken. Alle eenheden die bestaan uit oorlogsvrijwilligers worden in de loop van 1948 gedemobiliseerd en komen niet meer in actie bij de 2e politionele actie.

Rietveldt op kanon. Hij en de mannen zijn gekleed in de bekende camouflage overalls. Foto van internet.

De eenheid komt in 1948 naar Nederland terug zoals de meeste OVW eenheden en in 1949 wordt hem eervol ontslag verleend maar hij zal bij het leger betrokken blijven als reserve officier. Het is dan sinds de mobilisatie van 1939 ruim 10 jaar dat hij geen normaal bestaan als burger gehad heeft, veel ontberingen en stress gekend heeft en daarbij veel medeverzetsmensen en militairen het leven gelaten hebben.

In 1975 wordt hij voor zijn werk bij Verkeer en Waterstaat zoals het toen heet benoemd tot Ridder in de orde van Oranje-Nassau, mogelijk in verband met zijn pensioen bij rijkswaterstaat waar hij rayonchef was.

NRC 1975 via Delpher

Een lijst met zijn belangrijkste emblemen en medailles en onderscheiding werden samengesteld door een familielid. Hier een overzicht van de items in de lijst:

Bronnen:

Wikipedia: Jan Rietveldt

Facebook groep Persoonsbewijzen.nl en https://www.gerhardbadrian.nl/

Ben Verduijn: Fatale dropping Keuenklep 8/9 maart 1945 (Rietveldt wordt in het boek Rietman genoemd)

Cees Haverhoek: Get ’em out – Pegasus I en II

Gerben Visser: De Haantjes in vogelvlucht

Pieter Brugman: Naar de Oost

Delpher